Vreemde plaatsen: Vardzia

Het ligt niet langs de gebruikelijke toeristische routes in de wereld. In vergelijking tot grootse monumenten uit het oude Rome, Griekenland, China en Midden-Amerika krijgt het heel weinig bezoekers. Maar als toevallige toeristen of expeditieleden het zouden zien, zouden ze waarschijnlijk zeggen dat het minstens even indrukwekkend is als het Romeinse Colosseum of de Piramiden van Gizeh. De stad is schrijlings in de rotsen van een berg gebouwd, en lijkt op een mengeling van het oude Petra in Jordanië en de Mesa Verde klifwoningen in de V.S….of voor diegenen die vertrouwd zijn met de werken van Tolkien, de ruïnen van een Minas Tirith. Ze werd tijdens de tweede helft van de twaalde eeuw uitgehouwen in de zijkant van de berg Erusheli, in de buurt van het dorpje Aspindza en de Mtkvari rivier in zuidelijk Georgië, en was gekend als de rotsstad of het klooster van Vardzia. Nu is het een toeristische trekpleister voor Georgiërs, Europeanen en andere toeristen van over de hele wereld die op de hoogte zijn van haar bestaan. Maar een deel van haar opmerkelijke overblijfselen zullen voorgoed verloren gaan als er geen volledig professioneel onderhoud en behoud wordt uitgevoerd.

Koningin Tamir

Vardzia kwam voort uit de inspiratie van de Georgische Koningin Tamar, die in 1185 de troon besteeg van wat vandaag het Oost-Europese land Georgië is. Ze was overtuigd Christen en meesteres in de Kunsten, en had de leiding over een culturele wedergeboorte in middeleeuws Georgië maar had af te rekenen met een voortdurende dreiging van het uitbreidende Mongools Keizerrijk in het oosten. Om de kloostertradities van het land en haar volk te beschermen tegen invallende troepen beval ze de bouw van een enorm ondergronds klooster dat enkel toegankelijk is via een geheime tunnel bij de Mtkvari rivier, nabij het huidige Aspindza. Het was een gigantische onderneming en het resultaat was een kolossaal uit rotsen gehouwen klooster met 13 verdiepingen en 6.000 woonplaatsen voor monniken en zij die op de vlucht waren voor de indringers. De monniken die de nieuwe ondergrondse stad bewoonden ontwikkelden ook een agrarisch- en irrigatiesysteem om te voorzien in het levensonderhoud van de inwoners. Wat eten en water betreft wordt het beschouwd als misschien de allereerste eco-vriendelijke, zelfonderhoudende structuur in Europa.

Het complex slaagde erin de invallende Mongolen te frustreren en werd als onneembaar beschouwd. Maar waar mensen niet in slaagden werd in 1283 door de natuur verwezenlijkt, toen een enorme, catastrofale aardbeving een groot deel van Vardzia vernielde. Wat overbleef werd 268 jaar later door invallende Perzen onder leiding van Sash Tahmasp geplunderd, en de monniken werden afgeslacht. Het bleef er verlaten bijliggen tot de 20^ste eeuw, toen een kleine groep monniken naar het klooster terugkeerde. Tot op heden doet de locatie dienst als klooster en museum.

Vardzia: Klooster en Kerk

Maar Vardzia wordt opnieuw bedreigd, en meer bepaald de kostbare muurschilderingen die de binnenkant van de O.L.V. Hemelvaart Kerk versieren, die als het middelpunt van het klooster beschouwd wordt. De muurschilderingen van de Maagd Maria, Koningin Tamar, nationaal vereerde heiligen en het Lijden van Christus zijn versleten en vervaagd, vooral doordat ze in het verleden verwaarloosd werden. “Hun toestand is alarmerend”, verklaart een ambtenaar van de Britse Georgische Gemeenschap, een v.z.w. die zich toelegt op culturele relaties tussen het Verenigd Koninkrijk en Georgië. “Veel van de muurschilderingen zijn moeilijk te onderscheiden doordat ze zwartgeblakerd zijn en onprofessionele herstellingen ondergingen. Vroegere onderhoudsbeurten hielden geen rekening met hun broosheid”.

De oudste muurschilderingen in Vardzia [circa 118-1186] bevinden zich in de Onze Lieve Voruw Kerk van Vardzia. Op deze afbeelding ziet u van links naar rechts Koningin Tamir en haar Vader George III. De tweede foto is een muurschildering van Koningin Tamir.

Recente wetenschappelijke onderzoeken hebben aangetoond dat de muurschilderingen veel complexer zijn dan men vroeger dacht. Hierdoor nam een behoudsvereniging de taak op zich om de schilderingen te beschermen en ze te restaureren zodat ze zo goed mogelijk hun oorspronkelijke glans terugkrijgen. Het ‘National Agency for Cultural Heritage Preservation of Georgia”, de “Tbilisi State Academy of Arts” en het “Courtauld Institute of Art” werken samen om de muurschilderingen te helpen bewaren. Er worden bijkomende fondsen gezocht om het werk te vereenvoudigen. Het Courtauld zal de helft van de nodige fondsen ophalen met hun “Guardian Angel” (beschermengel) programma.