| |
Download PDF
Hoofdstuk 4. Hervatting van de studies
Na deze interval van ongeveer 12 maanden, hervatte Jean-Marie zijn onderbroken studies. Hij had reeds veel vertraging opgeroepen, en bij zijn hoop dat hij niet meer in aanmerking zou komen voor een nieuwe, bijzonder zware militaire verplichting, in deze tijden van ononderbroken oorlogen, kreeg de postulerende priester hulp van Gods genade en werd hij uiteindelijk ontslagen van dit onheil.
Minder dan een maand na zijn terugkeer zal hij worden getroffen door een van de zwaarste beproevingen van verdriet in zijn leven. Op 8 februari 1810 werd zijn moeder teruggeroepen tot de Heer. De goede Marie Béluse was slechts 58 jaar, maar het verdriet en de benauwdheid van deze verschrikkelijke tijden, hadden haar gezondheid ernstig ondermijnd: zij stierf vol vroomheid in de armen van haar geliefde zoon. Later zal hij dikwijls herhalen dat hij nooit zo’n aangrijpend verdriet heeft gekend dan bij de dood van zijn uitstekende moeder: zij was bij hem bij zijn eerste stappen, en had hem zodanig aangemoedigd in het geloof op het ogenblik van zijn roeping tot priester.
Nu, op vijfentwintigjarige leeftijd, moest Jean-Marie de draad van zijn studies opnieuw opnemen en zich eerst wijden aan een jaar filosofie, voorafgaand aan twee jaren theologie. De enorme nood aan priesters had de duur van de studies tot priesterwijding reeds teruggebracht van vier naar drie jaar. Na alle bewoners van de bewoners van de boerderij "Point du Jour" nog eens flink te hebben omhelsd, begaf Jean-Marie zich met spoed naar Ecully, om er in de armen te vallen van pastoor Balley. De goed pastoor besloot om zijn leerling voltijds bij hem te houden. Jean-Marie logeerde dus niet langer meer bij de Melins, maar in de pastorie, waar hij allerlei taken op zich nam: deze van koster, koorknaap, tuinier en huisknecht ...
Vader Balley nam zijn leerling de proeven af en oordeelde dat de nieuweling de normale studies kon volgen aan het klein seminarie van Verrières, in het vroegere graafschap Forez, nabij Lyon. Eerst werd de kruin van zijn hoofd geschoren.
Klein seminarie van Verrières
In Europa was de strijd intussen opnieuw opgelaaid en had Keizer Napoleon, in zijn dwaze grootheidswaanzin, besloten om het gigantische Rusland aan te vallen. Terwijl Jean-Marie zich verdiepte in zijn studies in de bergen rond Lyon, stak de Grande Armée, 750.000 manschappen sterk, na het leveren van zware strijden, de Memel over en viel Moskou binnen. Maar de Russische tsaar Alexander I gaf zich bijlange nog niet gewonnen en tot spijt van wie het benijd, moest de Grande Armée, na vier maanden reeds opnieuw de rivier oversteken, maar deze keer in de andere richting. Amper 50.000 manschappen bleven toen nog over. De tsaar had inmiddels het leger van Napoléon meer dan gedecimeerd. Het uur van het hoorngeschal was gekomen. Pruisen, Oostenrijk en Zweden, bondgenoten van Napoleon, keerden zich van de ene op de andere dag tegen hem en namen deel aan de genadeslag. Uiteindelijk bleven er slechts 20.000 manschappen over, totaal uitgeput.
Te Verrières volgden de toekomstige priesters intussen een ingekorte opleiding. Na de afslachting van de Franse priesters tijdens de Revolutie, was er immers een groot tekort ontstaan aan priesters. Maar hij voelde ook de politieke wentelingen aan, en alles moest min of meer in het geheim gebeuren. Immers, Napoleon, woedend door zijn nederlagen, had zijn uitlatingen bevestigd om opnieuw zelf de bisschoppen te benoemen, zonder de paus hierbij te willen kennen, wat hem opnieuw in conflict bracht met de Heilige Stoel en zelfs met zijn oom, kardinaal Fesch. De despoot had zijn beslissing bevestigd om het seminarie van Verrières te sluiten dat hij een "kweektuin van de politieke oppositie" noemde, maar de primaat van Gallië, zijn oom, had zijn majesteitelijke neef ondertussen de volgende woorden onder de neus geduwd: "Als zijne Majesteit wenst martelaren te zoeken, dat hij dan eerst wil beginnen met zijn eigen familie." Hij moest echter zijn woorden terugnemen, want hij had bedreigingen gekregen van de keizer, omdat hij weigerde de bevelen van zijn neef, de onderdrukker, uit te voeren.
Intussen was Jean-Marie Vianney, met zijn 26 ½ jaar de oudste leerling geworden van het met sluiten bedreigde college te Verrières. Dit was verre van schitterend. Hij begreep de vragen niet die hem in het Latijn, de officiële taal van de Kerk en de taal die in die tijd in de seminaries werd gesproken, werden gesteld. De oude leerling vergiste zich, gaf stotterend verkeerde antwoorden, deels in het Frans, deels in het Latijn. Hierdoor barstte de hilariteit los bij zijn meer welwillende medeleerlingen. Om de discipline te bewaren, verzaakten zijn leraars [waarvan sommigen reeds jonger waren dan deze seminarist buiten norm] om hem nog verdere vragen te stellen: zij klasseerden hem als een slechte leerling en als een "hopeloos geval," die in de kapel echter schitterde en met zijn vurigheid als voorbeeld diende voor de anderen.
Verrières, College
Te Verrières was Jean-Marie ondertussen bevriend geworden met een andere seminarist die door de politieke omstandigheden ook vertraging had opgelopen in zijn studies, hoewel minder dan hijzelf. Marcelin Champagnat was toen 23 ½ jaar oud en zou de stichter worden van Broeders Maristen.
In werkelijkheid begreep onze student Vianney noch de filosofie, noch het latijn. Maar zijn gezond en eenvoudig boerenverstand, kon niet overweg met het syllogisme van de "logica," iets wat bij hem volledig natuurlijk was, zonder zich verder te moeten bekommeren met redeneringen zoals deze van Mr. Jourdain [de "burger" uit Le bourgeois gentilhomme" van de beroemde Frans toneelschrijver Molière] die "proza maakte zonder het te weten."
Op het einde van het schooljaar 1812-1813 keerde Jean-Marie terug bij pastoor Balley. En het moet gezegd dat hij daar, tijdens deze zomer van 1813, de enige en mooiste vakantie heeft gekend, op hetzelfde ogenblik dat het Keizerrijk in elkaar begon te storten. Napoleon leverde nog vertragingsmanoeuvres in Duitsland, tijdens de welke de jongere broer van Jean-Marie, Cadet, die voor een andere strijd had gekozen, werd vermist.
Met het vooruitzicht om binnen te treden in het groot seminarie en aldus zijn volledig geestelijk ambt kon geven aan de zielen, waarvoor hij zich geroepen voelde [een opdracht waarvan hij later het bewijs werd dat deze minder saai was voor hem dan zich in boeken over het Latijn en de filosofie te verdiepen], bracht Jean-Marie deze zomermaanden heel ontspannen en rustig door en werd hij bevat door het gevoel van ongeduld om zijn lotsbestemming te verwezenlijken, terwijl hij dienaar was bij de missen van de pastoor van Ecully of zijn groetentuin omspitte.
In oktober kon Jean-Marie, dankzij de bescherming van de ijverige Balley, binnentreden in het groot seminarie, waaruit Napoleon de oude bazen van de orde van de Heilige Sulpicius, die intussen het groot seminarie in het bisdom Lyon beheerden, had verjaagd. De leiding van het groot seminarie werd toevertrouwd aan jonge priesters van ongeveer zevenentwintig jaar, de ouderdom van de postulanten voor het ascetische leven. Aan het seminarie van Sainte Irénée, een groot gebouw uit drie verdiepingen, was er een mooi wandelpad, omgeven door lindebomen, waar de leerlingen hun ontspanningstijd doorbrachten, hielden deze zich tijdens dit dramatische schooljaar 1813-14 meer bezig met de politiek dan met de theologie: de keizerlijke troon begon meer en meer te wankelen en de geallieerde troepen waren het Franse grondgebied binnengerukt. Zou de graaf van de Provence, de broer van de koning-martelaar, die zich reeds Lodewijk XVIII noemde, er in slagen om de troon van zijn voorvaders te bestijgen? De seminaristen hoopten het alleszins en praatten er koortsachtig over.
Seminarie Sainte Irenée
Uiteindelijk, op 11 april 1814, trad de overwonnen Napoleon af en dat zorgde op Sainte Irénée voor een uitbarsting van vreugde. Jean-Marie, opgeslorpt door de zaken des hemels, nam hieraan echter geen deel. De vreugde zou nog groter worden toen men drie dagen later, op 14 april, vernam dat de graaf van de Provence koning zou worden. Kardinaal Fesch ging treurig in ballingschap en vermeed hierbij zorgvuldig de zuiderse wegen, waar hij gehaat werd. Zijn neef, Keizer Napoleon, werd naar het eiland Elba verbannen.
Konden de politieke omwenteling Jean-Marie in geen geval in de war brengen, dan was dit des te meer het geval voor zijn studies, waar hij maar geen vat op kreeg, zelfs in die mate dat zijn meerderen uit het seminarie, er van overtuigd dat deze slechte leerling nooit zou slagen, hem van school stuurden, net voor de examens.
De lotsbestemming van Jean-Marie werd voor een ogenblik aan het wankelen gebracht. Zou hij aan God verzaken? Neen, zeker niet! Maar hij zou broeder worden: een soutane voor een soutane! En hij klopte aan, aan de deur van het Klein College: "Ik zal nooit voldoende Latijn kennen om priester te worden, neem mij aan!" smeekte hij.
Maar dit was buiten de hardnekkigheid van pastoor Balley gerekend: hij had in zijn beschermeling een hoogstaande ziel ontdekt en twijfelde er niet aan dat de Goddelijke Voorzienigheid wou dat hij voor het altaar zou staan.
Op het einde van deze veelbewogen lente van 1814 begonnen, zoals elk jaar, de canonieke proeven, waar men moest in slagen om priester te kunnen worden. Jean-Marie was toen 29 jaar en droeg reeds drie jaar een tonsuur. De pastoor van Ecully, die wist dat de Franse Kerk een grote nood had aan priesters, hoopte dat zijn beschermeling tenminste tot de reguliere geestelijkheid zou worden toegelaten.
Helaas! Voor de examenjury, voorgezeten door kanunnik Bochard, werd Jean-Marie in verlegenheid gebracht door te stotteren als nooit tevoren, verkeerde antwoorden te geven en in het Frans te antwoorden. In het kort: hij was gezakt, maar de jury verklaarde echter dat deze kandidaat, vol vroomheid en goede wil, zijn examen mocht overdoen, maar dan in een ander bisdom.
Dit was werkelijk ontmoedigend. Maar pastoor Balley, geleid door de Heilige Geest, was voor ontmoediging niet vatbaar. Het vertrok richting examinators en verzocht hen: "Doe ten minste de moeite om hem in te schrijven bij mij, te Ecully, in de pastorij zijn vertrouwelijke omgeving en waar hij zeer tevreden zal zijn, of ondervraag hem in het Frans, zodat u overtuigd zou zijn dat hij voldoende gezond verstand bezit om een goede priester te worden, ik durf zelfs te zeggen, een uitstekend priester!"
Zijn eminentie, de primaat van Gallië, was op de vlucht en zijn hulpbisschop, Monseigneur Courbon, werd aldus directeur van het Aartsbisdom. Als persoonlijke vriend van pastoor Balley zou hij de zaak ter harte nemen en de examinatoren van Ecully bij zich roepen. Zij haasten zich naar hem en herhaalden:
Het is onmogelijk om hem het Latijn bij te brengen"
"Dat weet ik," antwoordde de prelaat. "Is hij vroom?"
"Hij is een voorbeeld van vroomheid."
"Is hij toegewijd aan de Heilige Maagd?"
"Het is zijn Moeder van de Hemel"
"Bid hij de Rozenkrans?"
"Meerdere malen daags."
"Wat wenst u dan nog meer? God roept hem! En ik ook. De barmhartigheid zal de rest doen!"
De zaak nam aldus een wending.
Zeker. De kerk had een tekort aan priesters. Maar men kan bevestigen dat ze nooit een betere ingeving heeft gehad, ondanks de resultaten van de examens, door ermee in te stemmen om deze oude seminarist van 29 jaar in de schoot van de Kerk op te nemen.
Vertaling: Chris De Bodt
|
|
